Huidkanker

Een aktinische keratose (AK) is een goedaardig letsel dat zich ontwikkelt in door zonstraling (of zeldzaam door röntgenstraling) beschadigde huid. Het wordt beschouwd als een voorloper van spinocellulair carcinoom, een type van huidkanker.

Aktinische keratosen zijn op zichzelf onschadelijk maar een evolutie naar spinocellulair carcinoom wordt geschat op 10 tot 15% op een gemiddelde termijn van een tiental jaar. Aktinische keratosen kunnen al aanwezig zijn vanaf de leeftijd van 40 jaar maar komen steeds vaker voor met toenemende leeftijd en zonblootstelling. Vooral mensen met veel recreatieve (sport, zonnebaden) of professionele (landbouw, bouw … ) zonblootstelling lopen een hoger risico. Blekere huidtypes (blond of ros, blauwe ogen) zijn ook gevoeliger.

Omwille van dit risico op evolutie naar huidkanker wordt aangeraden deze letsels te behandelen.

• In geval van een beperkt aantal letsels wordt vaak voor cryotherapie gekozen. Bij deze techniek wordt de huid oppervlakkig met stikstof bevroren.
• Bij uitgebreidere letsels kan een veldbehandeling met 5-FU , imiquimod of PDT aangewezen zijn.
• Hardnekkige letsels kunnen chirurgisch worden behandeld.

Patiënten met aktinische keratosen dragen een zonbeschadiging mee in hun huid en dienen daarom zeer strikt te beschermen tegen bijkomende zonschade door regelmatig gebruik van een zonnecrème (SPF50+) en beschermende kledij (hoed, afdekkende kledij).

Een basocellulair carcinoom (BCC, of kortweg soms ‘baso’ genoemd) is een kwaadaardige huidtumor. Hij is echter relatief ongevaarlijk voor de algemene gezondheid omdat hij nooit uitzaait (metastaseert). Wel kent hij een vaak langzame maar gestage groei waarbij het in de omgevende en onderliggende weefsels kan ingroeien.

Oppervlakkige letsels kunnen soms met zalf (imiquimod, 5-FU) of PDT worden behandeld. Laser behoort ook tot de mogelijkheden.

Dikkere of complex groeiende letsels worden bij voorkeur chirurgisch behandeld.

Een spinocellulair carcinoom (SCC, of kortweg soms ‘spino’ genoemd) is een kwaadaardige huidtumor. In tegenstelling tot het basocellulair carcinoom kan een spinocellulair carcinoom ook uitzaaien (metastaseren) naar de lymfeklieren. De kans hierop is evenwel vrij klein en wordt geschat op ongeveer 2 tot 5%. De kans op uitzaaiing neemt toe naarmate het letsel groter is, verder ontwikkeld en de plaats waarop het zich bevindt. Tumoren in het gelaat hebben een grotere kans op uitzaaiing dan elders op het lichaam.

Een spinocellulair carcinoom moet daarom vlot en adequaat behandeld worden. Na de diagnose wordt in specifieke gevallen ook een echografisch onderzoek aangeboden om eventuele klieraantasting uit te sluiten.
Regelmatige opvolging van de huid na diagnose van spinocellulair carcinoom is noodzakelijk.

Hoewel melanomen net als basaalcelkanker en plaveiselcelknaker in de huid ontstaan, hebben ze een heel verschillend ziekteverloop. Melanoom komt veel minder vaak voor dan de andere huidkankers, maar kan wel veel ernstiger zijn.

Melanoom is een vorm van huidkanker die uitgaat van melaninebevattende pigmentcellen of melanocyten. Een melanoom kan ontstaan uit goedaardige moedervlekken. Het kan echter ook ‘spontaan’ ontstaan uit normale huid waar tevoren geen moedervlek werd opgemerkt. Soms kunnen ze ook ontstaan in de slijmvliezen, het rectum, de hersenvliezen en zelfs in het oog.

Bij melanomen is het van groot belang dat de afwijking zo vroeg mogelijk wordt ontdekt en behandeld. Daarom moet elke verdachte moedervlek of andere huidplekken worden nagekeken.

Een ingreep onder lokale verdoving vereist een of meerdere inspuitingen in de huid met een verdovingsmiddel. Doorgaans wordt hiervoor lidocaïne gebruikt. De inspuitingen gebeuren met een fijne naald en geven een kortstondig vervelend, branderig gevoel. Snel daarna wordt de huid ongevoelig voor pijn. Aanrakingsgevoeligheid blijft behouden, het is dus heel normaal dat je nog voelt dat er ‘iets gebeurt’ zonder dat je enige pijn voelt. De verdoving houdt na inspuiting gemiddeld 2 tot 3 uur aan.

Voordelen van lokale verdoving zijn (onder meer) dat je:

• niet nuchter hoeft te blijven
• geen uitgebreide voorbereiding hoeft te ondergaan
• geen infuus krijgt
• ambulant kan behandeld worden: geen opname in het ziekenhuis en na de ingreep onmiddellijk naar huis, je kan zelf rijden
• geen misselijkheid na de ingreep hebt
• in de eerste uren na de ingreep automatisch pijnstilling hebt

Ingreep

• Na aftekenen wordt de huid ontsmet en wordt de huid steriel afgedekt.
• Na beëindigen van de ingreep wordt een verband geplaatst.
• Je arts zal de nazorg in detail met je bespreken.

PDT (photodynamic therapy, fotodynamische therapie) is een selectieve methode voor het behandelen van premaligne en maligne huidafwijkingen.

De techniek gebruikt een stof die in crèmevorm op de te behandelen zone wordt aangebracht en die specifiek door de tumorcellen wordt opgenomen. Het product blijft drie uren onder verband inwerken. Nadien wordt de huid belicht met een fel rood licht waardoor de opgenomen stof geactiveerd wordt, die de tumorcellen beschadigt. De techniek is vooral geschikt voor oppervlakkige letsels (<2 mm dik).

Bij aktinische keratosen wordt vaak een ganse huidzone met het product ingesmeerd om de letsels zelf en hun vroege voorlopers in een specifiek gebied te behandelen.

De belichtingsfase is vaak een pijnlijk deel van de behandeling, maar is van korte duur (acht minuten per veld). Vaak kan inname van paracetamol een uur voor de behandeling al (een deel van) de pijn verminderen.

Afhankelijk van het soort letsel zijn één of meerdere behandelingen nodig:

• aktinische keratosen: eenmalig per gebied, eventueel te herhalen na drie maanden zo nodig
• basocellulair carcinoom en ziekte van Bowen: tweemaal met één week tussen

De slaagpercentages van deze behandeling zijn hoog, maar geen 100%. Alternatieven zijn behandeling met cryotherapie, 5-FU, imiquimod of chirurgie.

Door het beschadigen van de cellen ontstaat nadien een oppervlakkige korst die met een wondgenezende zalf vlot geneest en doorgaans een zeer discreet tot zelfs geen litteken achterlaat.

Imiquimod wordt binnen dermatologie in zalfvorm gebruikt als lokaal werkend afweerstimulerend middel. Het wordt gebruikt om actinische keratosen, basocellulair carcinoom en genitale wratten te behandelen.

Tijdens het gebruik ontstaan vaak oppervlakkige huidwondjes en korsten die het gevolg zijn van het afsterven van de behandelde cellen. Dit is een volledig normale reactie die eigen is aan de werking van het product. De ernst waarmee dit gebeurt, is sterk individueel verschillend en begint doorgaans pas na enkele dagen tot een week gebruik.

Je hoeft geen schrik te hebben van deze soms erg uitgesproken reactie. Mocht de reactie om een of andere reden toch zeer ongewoon lijken, contacteer dan je behandelend dermatoloog.

Afhankelijk van de aandoening is het behandelingsschema verschillend:

• aktinische keratosen: drie keer per week gedurende vier weken
• basocellulair carcinoom: vijf keer per week gedurende zes weken
• genitale wratten (condylomen): drie keer per week gedurende maximum 16 weken

Na beëindigen van de kuur wordt overgeschakeld op een huidherstellende zalf om de huidletsels sneller te laten genezen.

Voorzorgen bij gebruik van imiquimod:

• na gebruik steeds grondig de handen wassen
• indien een verpleegkundige, een kennis of je partner je helpt bij de behandeling, draagt deze persoon best handschoenen en moet deze nadien de handen goed wassen om onnodige blootstelling aan het product te vermijden
• de huidletsels hoeven tijdens de behandeling niet afgedekt te worden, tenzij anders aangegeven door je arts

De slaagpercentages van deze behandeling zijn hoog, maar geen 100%. Alternatieven zijn behandeling met cryotherapie, 5-FU , PDT of chirurgie.

5-FU wordt binnen dermatologie in zalfvorm gebruikt als lokaal werkend chemotherapeutisch middel. Het werkt door beschadigen van sneldelende cellen en wordt daarom gebruikt bij de behandeling van onder meer actinische keratosen, ziekte van Bowen, basocellulair carcinoom … maar ook voor virale wratten.

Tijdens het gebruik ontstaan vaak oppervlakkige huidwondjes en korsten die het gevolg zijn van het afsterven van de behandelde cellen. Dit is een volledig normale reactie die eigen is aan de werking van het product. De ernst waarmee dit gebeurt, is sterk individueel verschillend en begint doorgaans pas na enkele dagen tot een week gebruik.

Je hoeft geen schrik te hebben van deze soms erg uitgesproken reactie. Mocht de reactie om een of andere reden toch zeer ongewoon lijken, contacteer dan je behandelend dermatoloog.

Doorgaans wordt de behandeling voor drie tot vier weken voorgeschreven, maar dit kan korter of langer zijn in specifieke gevallen. Na beëindigen van de kuur wordt overgeschakeld op een huidherstellende zalf om de huidletsels sneller te laten genezen.

Voorzorgen bij gebruik van Efudix:

• mag niet worden gebruikt bij of gehanteerd door zwangere vrouwen
• na gebruik steeds grondig de handen wassen
• indien een verpleegkundige, een kennis of je partner je helpt bij de behandeling, draagt deze persoon best handschoenen en moet deze nadien de handen goed wassen om onnodige blootstelling aan het product te vermijden
• de huidletsels hoeven tijdens de behandeling niet afgedekt te worden, tenzij anders aangegeven door je arts

De slaagpercentages van deze behandeling zijn hoog, maar geen 100%. Alternatieven zijn behandeling met cryotherapie, PDT , imiquimod of chirurgie.

Veldbehandeling in geval van actinische keratosen

Je arts kan je een behandeling voorschrijven waarbij grotere delen van het gelaat of het lichaam moeten worden behandeld. Een dergelijke behandeling wordt doorgaans gekozen indien de aantasting door actinische keratosen uitgesproken is. Het grote voordeel van een volledige oppervlakte behandelen ('veldbehandeling') is dat ook tussenliggende voorloper-letsels mee worden behandeld, waardoor het effect grondiger is en langer aanhoudt.

Behandeling bij basocellulair carcinoom of bij ziekte van Bowen

In geval van deze letsels dient de zalf aangebracht te worden op het letsel zelf en op de eerste halve centimeter rondom.