Lipoedeem

Lipoedeem komt meestal tot uiting in perioden van hormonale veranderingen (de puberteit, rond een zwangerschap of menopauze).

Ongeveer 70 % tot 80 % van de lipoedeempatiënten hebben overgewicht.

Bij lipoedeem is vaak een gestoord voedingspatroon aanwezig. Een diëtiste kan de voedingsgewoonten bespreken en helpen om een evenwicht te bereiken tussen calorie-inname en calorieverbruik. Diëten zonder begeleiding heeft vaak teleurstellende langetermijnresultaten.

Lipoedeempatiënten hebben gemiddeld 30% minder spierkracht. Dit leidt tot inactiviteit. Daarnaast is het lymfesysteem volledig afhankelijk van de pompfunctie van de spieren voor het afvoeren van vocht. Het risico bestaat dat veneus oedeem en/of lymfoedeem ontstaat door afname van de (spier)pompfunctie.

Patiënten met een slecht werkend hart ondervinden daardoor vaak vochtophoping.

In dit vroege stadium kan het moeilijk zijn om lipoedeem te onderscheiden van overtollig vet op het onderlichaam. Volgende specifieke kenmerken kunnen toch wijzen op lipoedeem:

• extra vet in de billen, dijen en kuiten maar niet in de enkels of voeten;
• pijn als gevolg van stevige druk op het getroffen gebied;
• bij het induwen van de huid wordt geen put veroorzaakt.

Zonder verdere behandeling kan lipoedeem naar fase 2 overgaan.

Kenmerken van fase 2 zijn onder meer:

• vetophopingen of knobbeltjes onder de huid;
• verdere verzwaring van de onderste ledematen;
• verkleuring en een ongelijkmatig of hobbelig uiterlijk van de huid.

Vet blijft zich ophopen op het onderlichaam en kan de mobiliteit progressief bemoeilijken. Andere tekenen van deze fase zijn overtollig vet van billen tot enkels en grote vetophopingen rond de knieën.

Dit gevorderde stadium staat ook bekend als lipo-lymfoedeem. Het kan tot meer dan tien jaar duren voordat de aandoening naar dit stadium evolueert. Uiteindelijk kunnen vetophopingen van lipoedeem de lymfeklieren blokkeren of beschadigen, waardoor de afvoer van lymfevocht niet goed kan verlopen. Symptomen zijn:

• zwelling over het hele onderlichaam, inclusief voorheen onaangetaste gebieden zoals de enkels en voeten
• ongelijke verdeling van het abnormale vetweefsel in de benen, wat kan leiden tot problemen met bewegen
• ontwikkeling van lipoedeem in de armen

Bij een normaal lichaamsgewicht doen aanvullende diëten het lipoedeem niet afnemen. Bij overgewicht zal een toename van vet op de plaatsen waar de lipoedeem zich bevindt niet makkelijk meer verdwijnen met een dieet. Voorkomen is dus beter dan genezen. Bij lipodeem is gewichtsverlies belangrijk om snelle progressie van lipoedeem te vermijden. Het inschakelen van een diëtist kan zeer nuttig zijn.

Het is belangrijk om regelmatig in beweging te zijn. Vooral duursporten zoals wandelen, joggen of zwemmen stimuleren de lymfevaten en vetverbranding. Sporten gaat overgewicht tegen en zorgt ervoor dat je voldoende spiermassa en je uithoudingsvermogen behoudt.

Bij oedeem moet je aangemeten therapeutische en elastische kousen (type II steunkous) dragen om extra vochtvorming tegen te gaan en afvoer van lymfe te bevorderen. Dat is zeker aangewezen als er naast de lipoedeem ook veneus- of lymfoedeem aanwezig is.

Steunkousen kunnen in het begin pijnlijk en lastig zijn, maar met de tijd verbetert dit duidelijk.

Als er duidelijk lymfoedeem aanwezig is, kan kinesitherapie met manuele lymfdrainage in combinatie met steunkousen of windels zeer nuttig zijn.

Lees hier meer over een manuele lymfedrainage.

Er bestaat geen goede medicatie om lipoedeem te behandelen. Vochtafdrijvers, andere medicatie of allerhande zalven voor cellulitis hebben geen enkel effect op de aandoening.

Soms kan psychosociale hulp of contact met medepatiënten met lipoedeem ondersteunend zijn en bijdragen aan een verbeterd zelfbeeld.

Deze behandeling is niet genezend van aard, maar kan de patiënt in staat stellen om nadien beter te functioneren. Een liposuctie kan de pijnklachten, zwelling en fysieke uiterlijk verbeteren met een verhoogde kwaliteit van leven tot gevolg.

Meerdere sessies zijn vaak noodzakelijk om de extremiteiten over de gehele lengte goed te kunnen behandelen. Vanzelfsprekend moet je ook na de behandelingen een gezonde leefstijl volgen en op je voeding letten.

Tijdens deze ingreep worden grote vetophopingen weggesneden die bv. een obstructie veroorzaken bij het wandelen. Indien bij lipoedeem ook (veel) spataders voorkomen, kan een minimaal invasieve behandeling worden overwogen met bv. de laser.